29.03.2016 r. w cyklu „Gdy świat był młody – mity Greków” odbyło się spotkanie z prof. Krzysztofem Mrowcewiczem, zatytułowane „Troja zdrajców i bohaterów”

 

Deptanie prawa Zeusa, czyli wojna trojańska w „Iliadzie”

 

Historycy szacują, że wojnę trojańską toczono mniej więcej tysiąc dwieście lat przed naszą erą. Kiedy w roku

1870 niemiecki archeolog amator Heinrich Schliemann ruszył na poszukiwania ruin Troi, uczeni wzruszali

ramionami. Dyletant miałby odnaleźć legendarne starożytne miasto? Zdawało się to wykluczone. Drwiono z

pomysłu, dzięki któremu Schliemann spodziewał się ustalić dokładne położenie Troi, to jest obliczania na

podstawie informacji zawartych w „Iliadzie” Homera odległości miasta od najbliższej rzeki czy powierzchni

zajmowanej przez mury obronne. Bo jak można uważać poemat za źródło wiarygodnych danych

topograficznych, liczyć, ile czasu zajmowało Achillesowi obiegnięcie murów Troi i wyciągać na tej podstawie

wnioski co do lokalizacji miasta? Przecież to śmieszne. Jednak ostatni śmiał się Schliemann: znalazł Troję

dokładnie tam, gdzie jej szukał.

W legendzie tkwiło zatem ziarno prawdy. Trudno się jednak dziwić, że początkowo podchodzono do działań

Schliemanna sceptycznie. Ostatecznie wojna trojańska opisana przez Homera to nie wiarygodnie opisany

konflikt zbrojny, lecz wypełnione fantastycznymi zdarzeniami starcie bohaterów obdarzonych nadludzkimi

siłami i wspieranych przez bogów. Nie walka o ziemie i wpływy, lecz próba odebrania trojańskiemu

królewiczowi Parysowi porwanej przezeń najpiękniejszej kobiety świata, w dodatku wyklutej z łabędziego jaja.

Ten nietypowy sposób przyjścia na świat Helena Trojańska miała zawdzięczać swojemu ojcu, bogu Zeusowi,

który właśnie pod postacią łabędzia uwiódł królową Ledę. Ze złożonego przez nią jaja wykluła się czwórka

dzieci, ale tylko Helenę zapamiętano jako przyczynę wojny. Słynna piękność poślubiła króla Sparty Menelaosa,

ale bogini Afrodyta obiecała ją Parysowi. Pokrzepiony boskim wsparciem królewicz porwał Helenę do Troi,

Menelaos zaś zebrał imponującą armię i popłynął odbić żonę. Trojanie nie byli wszelako łatwym przeciwnikiem

i walczyli z Achajami dziesięć lat. Każda strona miała swojego wielkiego bohatera, nieustraszonego wojownika

dokonującego cudów na polu bitwy: Trojanie królewicza Hektora, starszego brata Parysa, Achajowie zaś

Achillesa. Pomagali im też niektórzy bogowie: Hera, Atena, Posejdon. Inni, jak Ares i Apollo, popierali sprawę

Trojan.

To właśnie do Apolla w pierwszej księdze „Iliady” zanosi swe błagania skrzywdzony trojański kapłan

Chryzes. Jego córkę wziął do niewoli brat Menelaosa Agamemnon. Poproszony o zwrócenie dziewczynie

wolności, odmówił, a na dodatek zelżył kapłana. Wkrótce miał tego pożałować: Apollo ujął się za Chryzesem i

zesłał na Greków zarazę. Wówczas postanowiono uwolnić Chryzejdę, Agamemnon zażądał jednak w zamian

branki Achillesa. Ten rozzłościł się tak bardzo, że odmówił dalszego udziału w wojnie, co pozwoliło Trojanom

zdobyć przewagę. Homer w „Iliadzie” skupia się właśnie na wściekłości Achillesa. Pierwsze słowa poematu

brzmią: „Gniew, bogini, opiewaj, Achilla, syna Peleusa, / zgubę niosący i klęski nieprzeliczone Achajom”. Ten

gniew zabija najpierw Greków, którym Achilles nie chce przyjść z pomocą, dopiero później sprowadza klęskę na

Trojan.

Dzieje się tak, gdy ginie faworyt Achillesa Patroklos. Obrażony bohater porzuca wówczas dąsy o Bryzejdę i

znów rusza do walki. Dopada Hektora, zabójcy Patroklosa, i pokonuje go. Niesyty zemsty, nie dokonuje

pochówku zwłok: włóczy je za rydwanem, w którym objeżdża mury Troi. Makabryczny spektakl przerywa

ojciec zabitego, król Priam. Przybywa do obozu Greków, całuje ręce mordercy syna i błaga go o wydanie ciała

Hektora. Achilles oblewa się łzami i spełnia prośbę Priama. Gniew Achillesa zostaje uśmierzony, „Iliada”

zakończona, a wzruszony czytelnik może nawet nie zauważyć, że Achilles wymienia zwłoki Hektora na wóz

pełen złota. Homer dodaje też, że szczęśliwie Priam nie widział trupa przed jego obmyciem. W przeciwnym

razie nie opanowałby „gniewu z rozpaczy”, a Achilles „zabiłby go rozjątrzony i Dzeusa prawo podeptał”. Tyle

warte były szlachetne gesty bohaterów Homera…

 

Marta Słomińska